تسمه تایم یکی از حیاتی‌ترین قطعات در موتور خودرو است که هماهنگی میان میل‌سوپاپ و میل‌لنگ را برقرار می‌کند. هرگونه خرابی یا پارگی در تسمه تایم می‌تواند منجر به از کار افتادن کامل موتور و خسارت‌های سنگین به پیستون و سوپاپ‌ها شود. بسیاری از رانندگان تجربه کرده‌اند که پاره شدن تسمه تایم ناگهانی بوده و بدون علائم واضح رخ می‌دهد، اما واقعیت این است که دلایل این اتفاق معمولاً قابل شناسایی و پیشگیری هستند. در این مقاله از سایت قیمت آنلاین بررسی می‌کنیم که تسمه تایم چرا پاره می‌شود، چه عواملی در طول عمر آن تأثیر دارند، چگونه می‌توان از پارگی جلوگیری کرد و چه زمان باید آن را تعویض کرد.
برای درک علت پارگی تسمه تایم، ابتدا باید بدانیم این قطعه دقیقاً چه وظیفه‌ای دارد. تسمه تایم با حرکت منظم خود، زمان باز و بسته شدن سوپاپ‌ها را با حرکت پیستون‌ها هماهنگ می‌کند تا احتراق به شکل درست انجام شود. در صورتی که تسمه تایم خودرو از تنظیم خارج شود یا پاره شود، این هماهنگی به‌هم می‌خورد و موتور دیگر قادر به کارکرد عادی نخواهد بود. در خودروهایی که موتور آن‌ها از نوع تداخلی (Interference Engine) است، پارگی تسمه تایم باعث برخورد پیستون‌ها با سوپاپ‌ها شده و آسیب‌های جدی و پرهزینه‌ای به دنبال دارد.
یکی از پرسش‌های پرتکرار در میان رانندگان این است که تسمه تایم چرا پاره می‌شود؟ پاسخ در مجموعه‌ای از عوامل مکانیکی، محیطی و نگهداری خلاصه می‌شود که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
هر تسمه تایم عمر مشخصی دارد که معمولاً بین ۶۰ تا ۱۰۰ هزار کیلومتر است. پس از این مسافت، الیاف داخلی تسمه خاصیت کشسانی خود را از دست داده و احتمال پارگی افزایش می‌یابد. بسیاری از پارگی‌ها در خودروهایی اتفاق می‌افتد که راننده زمان تعویض دوره‌ای تسمه را نادیده گرفته است.
استفاده از تسمه تایم غیراصل یا بی‌کیفیت، از دلایل بسیار شایع پارگی است. تسمه‌های بی‌کیفیت در برابر گرما، رطوبت و فشار مقاوم نیستند و به سرعت دچار ترک‌خوردگی و سایش می‌شوند. همیشه توصیه می‌شود تسمه تایم را از برندهای معتبر و فروشندگان دارای ضمانت تهیه کنید.
در بسیاری از خودروها، تسمه تایم به کمک غلطک‌ها و تسمه‌سفت‌کن تنظیم می‌شود. اگر یکی از این قطعات دچار گیرکردگی یا خرابی بلبرینگ شود، فشار مضاعفی بر تسمه وارد کرده و در نهایت موجب پارگی می‌شود.
نشت روغن موتور یا آب از پمپ آب روی تسمه تایم، از دیگر دلایل رایج پارگی است. تماس مداوم تسمه با مایعات، باعث از بین رفتن چسبندگی و تخریب ساختار لاستیکی آن می‌شود. در این حالت، تسمه لیز خورده و به تدریج دچار پارگی ناگهانی می‌شود.
در صورت نصب اشتباه تسمه تایم، ممکن است تسمه بیش از حد سفت یا شل بسته شود. سفتی زیاد باعث کشیدگی و فشار روی دندانه‌ها شده و شلی تسمه نیز باعث لغزش و پاره شدن آن در سرعت بالا می‌شود.
پیش از پاره شدن کامل تسمه، معمولاً برخی نشانه‌ها قابل تشخیص هستند. شناخت این علائم به راننده کمک می‌کند از آسیب‌های سنگین جلوگیری کند.
از جمله علائم مهم عبارت‌اند از:
صدای غیرعادی از قسمت موتور، شبیه سوت یا تق‌تق
سخت روشن شدن یا استارت خوردن ناقص موتور
لرزش یا ریپ زدن هنگام رانندگی
افت ناگهانی قدرت موتور
روشن شدن چراغ چک موتور
اگر هرکدام از این علائم ظاهر شود، باید تسمه تایم فوراً توسط مکانیک بررسی شود.
پیشگیری، بهترین راه مقابله با آسیب‌های ناشی از پارگی تسمه است. برای افزایش طول عمر تسمه تایم، رعایت چند نکته ساده ولی مهم ضروری است:
تعویض تسمه تایم باید طبق دفترچه راهنمای خودرو انجام شود. حتی اگر مسافت مجاز هنوز طی نشده باشد، گذشت زمان (بیش از ۴ تا ۵ سال) نیز می‌تواند باعث خشک شدن لاستیک تسمه شود.
همیشه از تسمه تایم‌های دارای استاندارد و ساخت برندهای معتبر استفاده کنید. تسمه‌های تقلبی ممکن است ظاهری مشابه داشته باشند، اما از مواد اولیه بی‌کیفیت ساخته می‌شوند و در گرما به‌سرعت ترک می‌خورند.
به‌محض مشاهده کوچک‌ترین نشتی، آن را برطرف کنید. نشت مایعات موتور روی تسمه تایم، دشمن اصلی طول عمر آن است.
اگر صدایی غیرمعمول از بخش تایمینگ شنیده می‌شود، احتمال خرابی غلطک‌ها یا بلبرینگ وجود دارد که باید بررسی شود.
هزینه تعویض تسمه تایم بسته به نوع خودرو متفاوت است اما به طور کلی از چندصد هزار تا چند میلیون تومان متغیر است. عواملی مانند نوع موتور، برند تسمه، وجود پمپ آب و سفت‌کن در مجموعه تعویض روی قیمت تأثیر دارند. معمولاً مکانیک‌ها توصیه می‌کنند که هر بار با تعویض تسمه تایم، غلطک‌ها و سفت‌کن نیز با قطعات جدید جایگزین شوند تا احتمال پارگی مجدد کاهش یابد.
برخی خودروها به جای تسمه از زنجیر تایم استفاده می‌کنند. تفاوت اصلی این دو در جنس و طول عمرشان است. زنجیر تایم فلزی است و طول عمر بیشتری دارد، اما در صورت خرابی هزینه تعمیر بالاتری دارد. در مقابل، تسمه تایم سبک‌تر و بی‌صدا‌تر است ولی نیاز به نگهداری دقیق‌تری دارد.
وقتی تسمه تایم پاره می‌شود، میل‌لنگ و میل‌سوپاپ از هماهنگی خارج می‌شوند. این اتفاق ممکن است باعث برخورد پیستون با سوپاپ شود که در نتیجه سوپاپ‌ها خم می‌شوند و حتی سرسیلندر آسیب می‌بیند. در برخی موارد، کل موتور باید بازسازی شود. بنابراین پارگی تسمه تایم فقط یک خرابی ساده نیست؛ بلکه می‌تواند هزینه‌ای معادل چندین میلیون تومان ایجاد کند.
همیشه هنگام روشن کردن خودرو در هوای سرد، چند ثانیه صبر کنید تا تسمه خشک و سفت نباشد.
اگر در مسیرهای پر گرد و غبار رانندگی می‌کنید، بازدید تسمه را زودتر انجام دهید.
در صورت تعویض تسمه، از مکانیک بخواهید کشش دقیق را طبق گشتاور تعیین‌شده تنظیم کند.
پس از ۵۰ هزار کیلومتر رانندگی، حتی در صورت سالم بودن تسمه، وضعیت آن را بازرسی کنید.
پارگی تسمه تایم از آن دسته خرابی‌هایی است که می‌تواند در عرض چند ثانیه، خسارتی سنگین به خودرو وارد کند. در حالی‌که با رعایت چند نکته ساده مانند استفاده از تسمه باکیفیت، تعویض به‌موقع، کنترل نشتی‌ها و بازدید منظم می‌توان به‌راحتی از آن جلوگیری کرد. همیشه به یاد داشته باشید که هزینه تعویض دوره‌ای تسمه، در مقایسه با تعمیر موتور در اثر پارگی آن، بسیار ناچیز است.
۱. تسمه تایم هر چند وقت یک‌بار باید تعویض شود؟
به‌طور معمول بین ۶۰ تا ۱۰۰ هزار کیلومتر یا هر ۴ تا ۵ سال یک‌بار. البته نوع خودرو، شرایط آب‌وهوایی و نحوه رانندگی می‌تواند این بازه را کوتاه‌تر یا بلندتر کند.
۲. اگر تسمه تایم پاره شود چه اتفاقی می‌افتد؟
در صورت پارگی، هماهنگی بین پیستون و سوپاپ از بین می‌رود. در موتورهای تداخلی، برخورد بین این دو قطعه باعث خم شدن سوپاپ‌ها و آسیب جدی به موتور می‌شود.
۳. چگونه بفهمیم تسمه تایم در حال خراب شدن است؟
صدای غیرعادی از موتور، سخت روشن شدن خودرو، یا مشاهده ترک روی تسمه در بازدید ظاهری از نشانه‌های هشداردهنده است. اگر هرکدام از این علائم وجود داشت، بهتر است تسمه فوراً تعویض شود.
